Het stenen kerkgebouw heeft een geweldige akoestiek, daarom wordt het regelmatig gebruikt voor (koor)concerten. Daarbij speelt natuurlijk ook -de aanwezigheid van - het prachtige van Oeckelenorgel mee.

De geschiedenis van het gebouw

In 1594 werd de oude parochiekerk in gebruik genomen door de protestanten. Alles wat aan de rooms-katholieke eredienst herinnerde, werd verwijderd, behalve de piscina. De beschilderde gewelven werden gewit.

Rond 1830 was de toestand van de kerk en de toren slecht. De toren werd in 1841 hersteld. Ondanks de herstelwerkzaamheden aan de kerk in 1845, bleek deze tien jaar later nog steeds in zeer slechte staat en niet meer te voldoen voor de eredienst. Het plan rees om de hele kerk af te breken en een nieuwe te bouwen naar ontwerp van architect J. Maris (o.a. de ontwerper van de kerk in Farmsum en het Scholtenshuis in Groningen). Vanwege geldgebrek werd in overleg met de Commissaris van de Koning in 1859 besloten een deel van het schip af te breken. De overgebleven T-vormige ruimte bleek ook niet te voldoen. Daarom werden in 1886 de noorder- en zuiderarm afgesloten met houten wanden. Dit bleef zo tot de restauratie tussen 1941 en 1943. Op het kerkhof zijn de muurresten van de oorspronkelijke bouwvorm nog te herkennen.

Muurresten van de oorspronkelijke bouwvorm

Foto Ed Welling

De kerk is opgetrokken uit baksteen. Hiervan gaan 20 lagen op 1.86 meter, waarbij de afmeting van de steen 31 x 8,5 cm bedraagt. De gevels zijn in Vlaams verband gemetseld.
De Romano-Gothische stijl kan herkend worden aan de rolstaven, de gekoppelde velden met vlechtingen, boogfriezen, colonnetten, kepervlechtingen en rondsstaafprofielen. Dit alles is rijkelijk aanwezig bij deze kerk. Voor de meeste kapiteellijsten en de zuiltjes van de nissengalerij van de sluitgevel is gebruik gemaakt van Bremer steen.
Het dak is thans belegd met rode pannen, waarschijnlijk waren het daarvoor zwart verglaasde pannen en bestond de oorspronkelijke dakbedekking uit rode langwerpige holle en bolle pannen; monniken en nonnen genaamd.
De hoeken van het kerkgebouw zijn versterkt door dubbele beren. De oorspronkelijke muren zijn 1.10 tot 1.20 m. dik. Dit is o.a. bij de hoofdingang nog te zien. In 1981 is er een voegrestauratie uitgevoerd.

De toren met zadeldak heeft een rondbogige zuidingang en bezit in het bovengedeelte aan alle vier zijden rondbogige galmgaten, t.w. aan west- en oostzijde twee, aan noord- en zuidzijde drie. In de toren hangt een luidklok uit 1604.

Losse toren

Foto Ed Welling

Op de gewelven in de noorderdwarsarm, de plaats van het Maria altaar, vinden we schilderingen met Maria als hoofdpersoon. De mogelijkheid voor restauratie van de muurschilderingen wordt onderzocht. Ook het 'herengestoelte' met opengewerkt opzetstuk waarin het wapen van Julssingh is het bekijken waard.

de gewelven

Foto Gerrit ter Veer

In de kerk bevinden zich veel hardstenen grafzerken met gebeeldhouwde wapens en randversieringen van de borgheren en dames, nl. van de Tackenborgh en de Gelmersma borg. Joffer Bawe de Mepsche, overleden 1613, de hovelingen Everhardt, overleden 1646 en Rudolf de Mepsche overleden 1657. Ook van de predikant Harmannus Sebastiani, die 95 jaar oud overleed, na 60 jaar predikant te zijn geweest en 6 vrouwen overleefd te hebben. Een schitterend gedicht siert zijn grafsteen. Deze grafsteen is te vinden aan de westkant van de ingang.

' Wat is werelds vals bedrijf,
Ick bracht 't aen 't 6 wijf,
en meende 't waer gewonnen.
Nu ben ick kout en stijf,
hieronder legt mijn lijf,
als van de doodt verslonne'.

In het koor, in de noordwand is de piscina nog aanwezig, een zandstenen bekken, met complete gootsteen, die via de muur in een beestenkop uitmondt, een soort spuwer. Boven de piscina hing een keteltje met twee tuiten. Voor de mis waste de pastoor zijn handen met water uit de ene tuit, na de mis met water uit de andere. Het waswater stroomde door de goot naar buiten, vandaar het gezegde: Gods water over Gods akker laten stromen.

Het avondmaalzilver stamt uit 1838 en bestaat uit 2 bekers en een kan, een blad van 34,2 x 23,8 cm en twee bladen van 27 x 19,3 cm. Het is geschonken door Ds. P. Mees, predikant in Garmerwolde van 1824 tot 1847.
Het opschrift van de bekers luidt: Donavit Ecclesiae Jesu-Christi quae est in Garmerwolde. P. Mees, v.d.m. anno 1838. Dit betekent: P. Mees, verbini divini minister heeft (dit) gegeven aan de kerk van Jezus Christus, die in Garmerwolde is.

Het orgel bevat 21 registers en is in 1849-1851 gebouwd door Petrus van Oeckelen.