Afscheidsdienst van ds. Rene Kok

In een volle kerk in Thesinge hebben we op 11 oktober 2018 afscheid genomen van ds. Rene Kok.

Verbintenis van drie gemeentes

Op de 6e mei, een zonovergoten zondagochtend, fiets ik door het ontwakende landschap van Thesinge naar Stedum om daar een huwelijksdienst mee te maken. De kerk is feestelijk versierd met bloemen en strikken aan de banken, waarop gasten vanuit allerlei richtingen zich zetelen. Het geroezemoes van stemmen wordt omlijst door vrolijke noten van het kerkorgel dat wordt bespeeld door dhr. Ritsema. Een feestelijke sfeer. Om klokslag half tien komt er een lange stoet mensen, met een opgespelde corsage, binnen. Het zijn de (oud)leden van de kerkenraden van drie gemeentes die in deze dienst hun verbintenis met elkaar willen uitspreken. Ds. René Kok uit Nijeveen sluit, als één van de huwelijksmakelaren, de rij.

Wie zijn die drie?
De Protestantse gemeente Garmerwolde Thesinge, de Gereformeerde kerk Stedum en de Gereformeerde kerk Ten Post. In de verkeringstijd gingen zij al een poosje samen op weg. In gezamenlijke vieringen op zondagen en hoogtijdagen. In het breken van brood en wijn, in dopen, trouwen en rouwen. Een oefening in het samen gemeente willen zijn. Mede ingegeven door het harde feit de kern van mensen die zich wil inzetten voor het werk in de kerk steeds kleiner werd evenals het aantal bezoekers bij kerkdiensten in de drie kerken.

De Garmerwolder kerk, van oorsprong een rooms-katholieke, stamt uit de tweede helft van de 13e eeuw. Het is een vroeg voorbeeld van romanogotische bouwkunst. De losstaande toren is in dezelfde tijd gebouwd. De toren ligt niet in de aslijn van de kerk. Het grondplan was een kruiskerk met alle gevels recht gesloten.

De kerk is op 21 november 2003 overgedragen aan de Stichting Oud Groninger Kerken. De kerk wordt nog wel met enige regelmaat gebruikt voor de erediensten van de PKN gemeente GTST.

Vooringang

foto Ed Welling

Gereformeerde Kerk Thesinge

foto's ©Wolter Karsijns

Wie wat bewaart, heeft wat

De gereformeerde kerk in Thesinge is sinds 1876 gaaf bewaard gebleven. In de zeventiger jaren zijn de meeste (Gereformeerde) kerkgebouwen aangepast aan de toen heersende ideeën over de eisen des tijds. Dit is het kerkgebouw in Thesinge bespaard gebleven. Het in- en exterieur is opgeknapt met behulp van heel veel vrijwilligers.

Van Samen op Weg naar Protestantse Kerk Nederland

De vorming van de Protestantse Gemeente Garmerwolde en Thesinge

Op de avond van de laatste dag van januari 2005 (de verjaardag van de koningin) waren we genodigd voor het houden van een korte toespraak bij de vorming van de Protestantse gemeente Garmerwolde en Thesinge.Via het Boer Goensepad arriveerden we om iets voor half acht bij de kerk in de Kerkstraat te Thesinge. De gemeenteleden van beide dorpen hadden hun plaats ingenomen in de banken van de kerk. Op dat moment nog als twee bloedgroepen, Gereformeerden en Hervormden.

Na inleidend orgelspel werden we welkom geheten door mevr. A.M. Boonstra.
Vervolgens was er een historische terugblik door ondergetekende (u leest het verder op).

^ jakob van der woude ^

Dhr. A.L. Rutgers hield een inleiding met als thema:
'Als Protestantse gemeente verder'.

De (kandidaat)notaris gaf vervolgens een toelichting op de Akte van Vereniging. Een belangrijk en fantastisch moment (in 1834 - tekende men een Akte van Afscheiding).

Over de kerken in onze dorpen en over de invloed van landelijke en grensoverschrijdende veranderingen door de jaren heen is genoeg te schrijven.

Een stukje kerkhistorie verzameld en opgetekend door Jakob van der Woude Hzn

De positie van de geestelijke in de (kerkelijke) samenleving
Voor de Reformatie
Voor de Reformatie had ieder dorp een eigen geestelijke en dikwijls meer dan één. Het grootste deel van de inkomsten van de pastoor, of vicaris, bestond uit de opbrengst van het land dat bij hun geestelijk ambt ter plaatse hoorde. Soms verhuurden zij dit land, maar meestal gebruikten ze het zelf en waren dus tegelijk boer en pastoor. Verder werden zij betaald voor allerlei speciale diensten, bijvoorbeeld de dodenmissen en ontvingen zij ook directe giften van parochianen.

Na de Reformatie
Na de Reformatie is deze situatie ingrijpend veranderd. De inkomsten voor speciale diensten vervielen en de predikanten moesten grotendeels leven van de opbrengst van de pastoriegoederen. Zij hadden een universitaire opleiding genoten en voelden zich meestal veel minder tot het boerenwerk aangetrokken dan hun katholieke voorgangers. De meeste predikanten verhuurden derhalve het pastorieland, sommigen gebruikten het zelf geheel of ten dele. Dit was vaak de oorzaak dat verscheidene predikanten zeer lang, soms heel hun leven aan een gemeente bleven verbonden of dat hier en daar de zoon de vader opvolgde, ja zelfs al tijdens diens leven bij hem in het pastorale en boerenbedrijf kwam. Zodoende was er behalve een geestelijke ook een economische band met de gemeente.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat koning Willem I bij zijn verordening inzake het hoger onderwijs bepaalde, dat studenten in de Godgeleerdheid twee jaar lang onderwijs in de landhuishoudkunde moesten volgen. Zij zouden de boeren in hun gemeente kunnen helpen of het geleerde zelf in toepassing kunnen brengen. Wanneer de predikant zelf de pastorielanden in gebruik had, kroop het bloed soms waar het niet gaan kon, anders gezegd: de belangen van de veehoeder waren soms sterker dan die van de mensenhoeder.

Staatskerk
In 1594 voltrok zich de Reductie (Reformatie) van Groningen. Dat wil zeggen toen veranderde er iets op kerkelijk gebied. De Rooms Katholieke Kerk had namelijk tot dat jaar het alleenrecht op het gebied van geloven. Door de Reformatie veranderde dit, want in dat jaar ontstond de Nederlands Hervormde Kerk. Eigenlijk moeten we spreken van de Gereformeerde Kerk. Want pas in 1816 werd de naam Nederlands Hervormde Kerk (in eerste instantie de staatskerk) ingevoerd. Vanaf dat jaar behoorde de koninklijke familie tot deze kerk. In 1834 volgde de Afscheiding en werd door de Afgescheidenen weer de naam Gereformeerd aangenomen. Met ingang van 31 januari 2005 zijn onze beide dorpen verenigd in de Protestantse kerk Garmerwolde-Thesinge, vallend onder de overkoepelende paraplu van de P(rotestantse) K(erk) N(ederland). Ook de koninklijke familie behoort tot de PKN, weliswaar niet tot die van onze dorpen, maar tot die van het Haagse. De staatskerk is al sinds vele jaren verdwenen, behalve in de Scandinavische landen, daar is nog sprake van de (Lutherse) staatskerk. En tot vandaag de dag behoren de koninklijke families van Denemarken, Noorwegen en Zweden tot deze kerk.

De dominee gaat voorbij

door Jakob van der Woude Hzn.

Bij bovenstaand gezegde denken we vaak aan het feit dat, als de eerwaarde voorbij gaat, er een stilte valt. Het is niet mijn bedoeling om hierover verder zwijgen te doen. In deze serie gaat het over de dominee (m/v) die voorbijging. Een enkele predikant leeft nog.

Vanaf de Reformatie (1594) verdween de Rooms Katholieke eredienst in de van oorsprong Rooms Katholieke kerken van Garmerwolde en Thesinge. In deze kerken deden de v.d.m.-ers hun intrede. V.D.M. = Verbi Divini Minister (Dienaar van het Goddelijk Woord). Ook dominees zijn gewone mensen met humor, en met fouten. Over de dominees gaat het in deze serie, maar ook over de kerken in onze dorpen. Want wat zou een dominee zijn zonder zijn gemeente.

Garmerwolde

Predikanten vanaf 1594 tot 1965
(het jaar dat er een pseudo-combinatie tot stand kwam met Thesinge):

1594: J. Clettingius
1598: E. Ludovici
1614: H. Sebastiani
1663: H. Rhodius
1681: J. Stegnerus
1687: B. ter Maath
1708: J. Beckeringh
1758: J.F. Heideggers
1811: L.M. Brouwer
1820: F.J. Abresch
1824: P. Mees
1847: G.B. Reddingius
1883: G.J.F. Tjassens Keiser
1918: W.R. Diephuis
1927: L. de Baan
1929: P. Niermeijer
1945: H. Altena
1948: A.T.S. Bakker
1965: B. Kristensen
1979-1995: C. de Vries-Batenburg
In het jaar 1999 kwam het S(amen) O(p) W(eg) gebeuren tot stand en van 1996-2001 was ds. S. Ypma alhier predikant. Sinds 2004 is F. Volbeda predikant van beide dorpen (zoals eerder gemeld PKN – voor 50 %).

Het graf van G.B. Reddingius predikant te Garmerwolde is te vinden voor de “achterdeur” van de NH kerk in Garmerwolde
©foto Henk Remerie

Graf van Derk Scholma, in leven kerkvoogd te Garmerwolde
©foto Henk Remerie

De dominee gaat voorbij

door Jakob van der Woude (Hzn)

Hervormd Thesinge

In het tweede deel van de driedelige serie over predikanten in onze dorpen komen de dominees voorbij die de Hervormde gemeente van Thesinge hebben gediend. Een lange rij predikanten vanaf 1594 tot 1965 (het jaar dat er een pseudo-combinatie tot stand kwam met Garmerwolde). De laatste full-time predikant (voor Thesinge) was ds. Hendriks. Vanaf het jaar 1929 was de predikant van Garmerwolde ook predikant te Thesinge. Blijkbaar met uitzondering van de oorlogsjaren, zie mw. Glas, hulppredikant.

1642: E. Gemminga
1646: S. Kuen
1688: W. Wiardi
1691: H. Warendorp
1698: G. Magirus
1703: T. Tepens
1728: E. Idema
1751: C.D. Mettevier
1763: H. Alers
1805: G. Haykens
1810: H. Moltmaker
1812: H.G.M. Amshoff
1815: D.G. Pekelaar
1827: P. Buisman
1840: J. Corstius
1856: J. de Raadt Offerhaus
1860: E.J. Offerhaus
1867: J. Swiers
1871: D. van Linge
1877: J.M. Wilod Versprille
1880: J.G. Aldershoff
1885: M.C. Muller
1906: W.S. Winsemius
1910: J.B.F. van Kleffens
1918: K. Hendriks
1942: mevr. C.I.R. Glas (hulppred.)

Het gebouw waarin de Hervormde gemeente eeuwenlang haar erediensten hield.
De Kloosterkerk aan de Kapelstraat te Thesinge
© foto wolter karsijns

De geschiedenis van de Gereformeerde Kerk in Thesinge begint omstreeks het jaar 1834. Een deel van de gemeente scheidt zich af van de hervormde kerk. Hierbij speelt de bekende ds. Hendrick de Cock een grote rol. Diverse leden van de Hervormde kerk staan achter deze predikant en zijn opvattingen.

Overdracht kerk Garmerwolde aan de Stichting Oude Groninger Kerken
op vrijdag 21 november in het Kerkgebouw

Dit huis, een herberg onderweg

Dit huis, een herberg onderweg
voor wie verdwaald in heg en steg
geen rust, geen ruimte meer kon vinden,
een toevluchtsoord in de woestijn
voor wie met olie en met wijn
pijnlijke wonden liet verbinden,
dit huis, waarin men smarten deelt,
weet hoe Gods liefde harten heelt.

Dit huis, met liefde opgebouwd,
dit gastenhuis voor jong en oud,
ligt langs de weg als een oase;
hier kan men putten: nieuwe kracht,
hier is beschutting voor de nacht
hier is het elke zondag Pasen!
gezegend al wie binnengaat
en hier zijn lasten liggen laat.